“Ne istiyorum?” sorusunu cevaplayabilmek

Denemediyseniz, çok zor bir eylem.

Ailelerimiz ve öğretmenlerimiz, ne istediğimizi keşfetmemiz için bize yol göstermedi. Onlar bizim ne istediğimizden çok, kendilerinin ve toplumun bizden ne beklediğiyle ilgilendi. O sebeple şu anda hayattan tam olarak ne istediğinizi bilmiyorsanız, bana göre bunun zerre kadar ayıbı yok. Yine de, kendinizi reşit saydığınız günden itibaren hayatınızın sorumluluğunu almanız gerektiği için, hayattan tam olarak ne istediğinizi de en kısa zamanda çözmeniz gerekiyor.

Ben de bunu geç yapanlardanım: Okuduğum felsefe, psikoloji ve (özür dileyerek) kişisel gelişim kitapları ve makaleleri kafamda 2017 yılının yazında bir fikir oluşturdu ve birkaç gün üzerinde çalıştıktan sonra hayattan tam olarak ne istediğimi öğrendim. Bu yazıda da, bilmeden geliştirdiğim bu basit egzersizi biraz formülleştirerek anlatmak istiyorum.

Görsel kaynağı: Wikipedia

Yaz, damıt, geliştir.

Benim “ne istediğimi bilme” egzersizim, şu üç adımdan oluşuyor:

Yaz: Ne istiyorsun? Taktik maktik yok, yaz yaz yaz.

Bu işe giriştiğim akşam, birkaç saatliğine masaya oturup aklıma gelen her isteğimi ve hevesimi kâğıda döktüm. Normalde bilgisayar kullanırdım ama elle yazmanın, yazarken düşündürmek gibi bir amacı var. Her şeyi yazmak güzel ama biraz yavaş yazmak da güzel.

Neler yazdım? Kaç para istediğimi, paranın yanında istediğim malı mülkü, 10 bin kitap okuma hedefimi, vücut geliştirme hevesimi falan… Şakasına yazdığım (müstakbel eşimin özellikleri gibi) şeyler de oldu, son derece ciddi ve spesifik (1000 metrekare arsada Anıtkabir manzaralı tripleks villa gibi) isteklerim de oldu.

Siz de yapacaksanız, bu işe en az 1 saat ayırın ve gerçekten aklınıza ne geliyorsa yazın. Sınır mınır yok. Yazdıktan sonra da yatın uyuyun, sonraki adımla araya en az bir defa uyku girsin.

Damıt: Yazdınız mı? Süper, şimdi eleme işine gireceksiniz. Bu adım çok önemli, bu adım biraz can sıkıcı.

Ölmek üzere olduğunuzu ve birinin sizinle röportaj yaptığını düşünün. Mutlu bir ölüm olacak çünkü hayattan ne istediyseniz o olmuş. Röportajda neler anlatırdınız? Anlatmak isteyebileceğiniz şeyleri listede tutun, gereksiz gördüklerinizi listeden çıkartın.

Bitmedi. “Everest’e tırmanmak” gibi bir şey yazdıysanız, muhtemelen hayali röportaj sırasında onu listeden çıkarmadınız. Tamam ama Everest’e tırmanmak sizin için gerçekten önemli mi? İlk damıtmada ölmek üzereydiniz, bu adımda ölüyorsunuz, hayatınız bir film şeridi gibi önünüzden geçiyor. Şu anahtar soruyu listedeki her madde için sorun: “Bunu gerçekleştiremeden ölsem, eksik yaşamış olur muyum?”

Bitmedi. Ölmek üzereydiniz, öldünüz ve şimdi de cenazenizi düşüneceksiniz. Toprak atıldı, evde mevlüt okundu veya inancınız/görüşünüz neyse ona göre insanlar sizi anmak için toplandı. Ne konuşacaklar, hakkınızda ne söyleyecekler? “Rahmetli Everest’e ne güzel tırmanmıştı" diyeceklerse Everest listede kalabilir.

Bitmedi. Şaka şaka bitti. Ama bitmek zorunda da değil; önünüzde bu listeyi güncellemek için bir ömür var.

Geliştir: Listeye bitmiş gözüyle bakmayacaksın, listeyi ömür boyu güncelleyeceksin.

Listeye yazdığım maddelerin zaman içinde önem kaybedebilir, bazılarından vazgeçebilirim veya yeni istekler/amaçlar/hevesler yazabilirim. İnsan olmak bunu gerektirir; ömür boyu aynı fikirlerle yaşayan biri bana göre doğru bir şekilde yaşıyor olamaz.

İsteklerinizi damıtabildiğiniz kadar damıttıktan sonra, muhtemelen gerçekten çok ama çok önemli birkaç maddelik bir liste kalacak elinizde. Bu listeyi her zaman erişebileceğiniz bir yerde tutun (ben telefonumun notlarında tutuyorum), bir de mümkünse düzenli olarak okuyun. Zaten hayatınızın farklı dönemlerinde listeyi tekrar tekrar okudukça, güncelleme isteği muhtemelen kendiliğinden gelecek.

Benim listem

2017 yılının yazında çıkardığım liste, geçtiğimiz 7 buçuk yılda çok az değişim gösterdi: En başa yazdığım maddeyi geçen yıl ekledim, bir de 9 Eylül 2023’te son maddeyi başardım diyebilirim. Listenin son durumu şöyle oldu (açıklamaları şimdi yazıyorum):

• Zamanımın üzerinde azami kontrol sahibi olmak: Bu maddeyi, “kişisel özgürlüğümle” ilgili en çok önem verdiğim şeyin zamanım üzerindeki kontrol olduğunu fark edince ekledim. Zamanım üzerinde “tam kontrol” asla mümkün olmayacağı için “azami kontrol” yazdım.

• Düşünceleriyle insanlara dokunan biri olarak tanınmak: Bir süredir yazılarımda (örneğin bir önceki yazımda) bir yazar olarak tanınmak istediğimi vurguluyorum. Yazarak değil konuşarak da insanlara dokunmak isteyebilirim, bu sebeple özellikle “yazar” kelimesini kullanmadım. Biraz burnu büyük bir hedef gibi görünüyor ama amacım bu hedefe ulaşmak değil hedefe ulaşmaya çalışmak, yani hiçbir zaman “ben oldum” demeden insanların yaşamlarını düşüncelerimle etkileyebilmek.

• Allah'a layık bir kul olmak: Maalesef 7 buçuk yılda inancımı önemli ölçüde kaybettim ancak pes etmedim ve pes etmeyi de düşünmüyorum. İnancımı güçlendireceğim ve inancımın gereklerini yerine getiren biri olarak öleceğim.

• Öz disiplin ve öz kontrol sahibi olmak: İlk maddeyi ekledikten sonra bu madde silinebilir gibi gelmeye başladı; neticede zamanımın üzerinde azami kontrol sahibi olacaksam bunu kendimi kontrol ederek, disiplinli biri olarak başaracağım. Ama o maddeyi açıklarken dediğim gibi, ilk maddeyi yazma amacım aslında “kişisel özgürlüğümü” muhafaza etmek. Öz disiplin ve öz kontrol biraz daha yaptığım işlerdeki verim ve üretkenliğimle ilgili. Neyse, üzerine düşünüp listeyi geliştirebilirim.

• Para sıkıntısı çekmeyeceğim sağlıklı bir hayat: Sağlık ve parayı aynı maddeye yazdım çünkü sağlığın gidince paranın, para yetmediğinde sağlığın çok da önemi olmuyor. Belli bir meblağ veya ölçülebilir bir sağlık metriği de eklemedim; “Para sıkıntısı çekmiyorum.” ve “Sağlıklıyım.” diyebildiğim sürece problem yok.

• Sevgi ve saygı gördüğüm bir sosyal çevre: Büyük ölçüde kontrolüm altında olan ve başardığımı söyleyebildiğim bir madde bu. Andropoz dönemi geldiğinde değişebilirim, sapıtabilirim diye yanına tik atmadım.

• Güzel, akıllı, sağlıklı ve iyi bir eş: Burcu’mla evlenince bunu başarmış oldum! 😎 Çocuk konusunda şu anki fikrim “olsa güzel olur, olmasa eksik pişman olmam” şeklinde. İleride bu madde de değişebilir.

Bir de not: Bunların biri ötekinden önemli değil, dolayısıyla listede bir önem sıralaması yok.

Sonuç

Sürprizi sona sakladım: Bu egzersizi uygulamak hayatınızı olumlu anlamda değiştiriyor ama kesinlikle her şeyi çözmüyor. Ne istediğinizi bilmek (bence) geleceği görmek kadar süper bir güç ama eyleme geçmezseniz, o geleceği yaşayamadığınız için psikolojinizi bozabilir. Henüz öz disiplinini sağlayamamış, zamanı üzerinde de yeterince kontrol sahibi olmayan biri olarak benim yaşadığım sıkıntılardan biri de bu: Listenin tamamını gerçekleştirebilmek için ihtiyacım olan mental güce çoğu zaman ulaşamıyorum.

Her şeye rağmen, iyi ki 2017 yılının yazında bu işe girişmişim diyorum. Bu liste benim ömrüm için müthiş bir yol haritası ve ömrümün sonunda vereceğim röportajda inşallah tüm maddelerin yanlarına tik atabilirim.